Η ενότητα αυτή αναφέρεται στην καταπολέμηση των επιβλαβών οργανισμών μέσω συνθετικών βιοκτόνων σκευασμάτων. Εκλαϊκεύοντας τον ορισμό του Κανονισμού 528/2012 της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ως βιοκτόνο ορίζεται κάθε σκεύασμα που χρησιμοποιείται με την πρόθεση να καταστρέφει, να απωθεί, να καθιστά αβλαβή, να αποτρέπει τη δράση ή αλλιώς να δρα κατασταλτικά σε οποιοδήποτε επιβλαβή οργανισμό με οποιοδήποτε μέσο πέραν της απλής φυσικής ή μηχανικής δράσης.
Η σύσταση του/των δραστικού/κων συστατικού/κων ενός βιοκτόνου σκευάσματος μπορεί να είναι φυτικής ή συνθετικής προέλευσης. Στην πράξη επικρατεί η χρήση των συνθετικών βιοκτόνων ενώ αυτά που περιέχουν φυτικά δραστικά συστατικά, αν και δεν υπάγονται στην ίδια κατηγορία, παρατίθενται εδώ λόγω του παρόμοιου τρόπου δράσης των.
Τρόπος δράσης
Αρθρόποδα
Τρωκτικά
Πτηνά & Φίδια
Αρθρόποδα
έντομα, ακάρεα [σκόνης, κρότωνες (κοινώς τσιμπούρια), ψώρες, κ.λπ.], σκορπιοί, σαρανταποδαρούσες, αράχνες, ίουλοι κ.α.
Τα βιοκτόνα που στοχεύουν αρθρόποδα (εντομοκτόνα, ακαρεοκτόνα) με βάση τον τρόπο δράσης των διακρίνονται σε:
-
Βιοκτόνα (εντομοκτόνα, ακαρεοκτόνα) επαφής
Εφαρμόζονται με ψεκασμό ή ως σκόνες επίπασης ή ως κοκκώδη και επιδρούν αφού έρθουν σε απλή επαφή με το δερματοσκελετό (Cuticule) των εντόμων και των άλλων αρθρόποδων από όπου εισέρχονται στο σώμα των οργανισμών αυτών.
-
Βιοκτόνα (εντομοκτόνα, ακαρεοκτόνα) στομάχου
Αυτά επιδρούν κατόπιν κατάποσης. Εφαρμόζονται κυρίως υπό τη μορφή δολωμάτων τα οποία καταναλώνονται απ’ ευθείας από τα έντομα (και τα λοιπά αρθρόποδα). Επίσης κάποια βιοκτόνα επαφής μπορεί να λειτουργήσουν και ως βιοκτόνα στομάχου όταν εισέλθουν στο πεπτικό σύστημα, αφού ληφθούν μέσω της διαδικασίας περιποίησης του σώματός των αρθροπόδων με το οποίο έχουν έρθει σε επαφή.
-
Βιοκτόνα (εντομοκτόνα, ακαρεοκτόνα) καπνογόνου δράσης
Εφαρμόζονται σε κατάσταση ατμών ή ως αέρια και εισπνεόμενα από τα έντομα και τα άλλα αρθρόποδα μέσω των αναπνευστικών τρημάτων (μικρές οπές στα πλάγια κατά μήκος του σώματος) εισάγονται στο σύστημα των οργανισμών αυτών όπου άμεσα λειτουργούν τοξικά.
Περισσότερες λεπτομέρειες για το θέμα αναφέρονται στο εξειδικευμένο τμήμα του Υποκαπνισμού
Με εξαίρεση τα βιοκτόνα καπνογόνου δράσης (υποκαπνιστικά) η πλειοψηφία των συνθετικών βιοκτόνων κατά τη χρήση τους αφήνουν υπολείμματα που αργούν χρονικά να διασπαστούν. Αυτή ακριβώς η υπολειμματική δράση που μπορεί να διαρκέσει έως και μερικούς μήνες (ανάλογα την περίσταση) τα καθιστά ιδιαίτερα αποτελεσματικά στον έλεγχο των αρθροπόδων. Η χρονική αυτή διάρκεια εξαρτάται από διάφορες παραμέτρους όπως η μορφή του σκευάσματος (ψεκαστικό υγρό, σκόνη επίπασης κ.α.), ο τύπος της επιφάνειας όπου αυτό εφαρμόζεται (λεία, πορώδης κ.α.), οι συνθήκες του περιβάλλοντος μετά την εφαρμογή (π.χ. ο ήλιος και η βροχή είναι δύο παράγοντες που μπορούν να μειώσουν την περίοδο δράσης κ.α.).
Εδώ επιπροσθέτως αναφέρεται ότι τα βιοκτόνα σκευάσματα που περιέχουν δραστικές ουσίες φυτικής προέλευσης συνήθως αποδομούνται ταχύτερα. Αυτά κυρίως χρησιμοποιούνται ως εντομοαπωθητικά ή σε περιπτώσεις όπου δεν είναι επιθυμητή η μεγάλη υπολειμματική δράση.
Κατά την εφαρμογή του Συστήματος Ολοκληρωμένης Διαχείρισης Επιβλαβών Οργανισμών της Defon ο χειρισμός των χημικών βιοκτόνων σκευασμάτων διεξάγεται με επαγγελματικό-ασφαλή τρόπο. Ακολουθούν σημαντικές πληροφορίες που λαμβάνονται υπόψιν πριν τη χρήση των σκευασμάτων αυτών:
Η συγκεκριμένη επιλογή γίνεται με κριτήριο τα παρακάτω αλληλένδετα θέματα:
-
Επιβλαβείς Οργανισμοί
Αφορά στη βιολογία των οργανισμών στόχων, την ηθολογία τους αλλά και την πιθανή ανθεκτικότητά που αυτοί έχουν αναπτύξει σε συγκεκριμένα δραστικά συστατικά κ.α.
-
Δραστική Ουσία
Πρόκειται για το ενεργό συστατικό των βιοκτόνων σκευασμάτων. Η επιλογή της γίνεται με βάση τον τρόπο δράσης και την αποτελεσματικότητά της στους οργανισμούς στόχους. Επίσης σημαντική παράμετρος που λαμβάνεται υπόψιν είναι η ελάχιστη δυνατή τοξικότητα για τους οργανισμούς μη στόχους.
-
Τόπος Εφαρμογής
Χαρακτηριστικά όπως η θερμοκρασία, η σχετική υγρασία, η πίεση, η προσβασιμότητα, η φύση των επιφανειών κ.α. συνεκτιμόνται.
-
Μορφή Σκευάσματος
Επιλέγεται με βάση το τί εξυπηρετεί καλύτερα. Έτσι οι εφαρμογές γίνονται με σκόνες, δολώματα, σκευάσματα που χρησιμοποιούνται μετά από αραίωση με νερό, υποκαπνιστικά κ.α.
Προ της χρήσης: Πάντα πριν τη χρήση των σκευασμάτων ελέγχεται και διαβάζεται η ετικέτα τους.
Δόσεις και σημεία εφαρμογής: Τα βιοκτόνα εφαρμόζονται σε συγκεκριμένα σημεία με την ενδεδειγμένη δοσολογία και όχι αδιάκριτα οπουδήποτε. Επισημαίνεται ότι ειδική μέριμνα λαμβάνεται σε χώρους που υπάρχουν τρόφιμα. Σε περίπτωση χρήσης υποθανάτιων δόσεων ή/και αν μεμονωμένοι θύλακες επιβλαβών οργανισμών παραβλεφθούν και μείνουν αδιατάραχτοι, η προσπάθεια για έλεγχο αποτυγχάνει και προκύπτει η αυξημένη πιθανότητα ανάπτυξης ανθεκτικότητας στη δραστική ουσία που χρησιμοποιήθηκε. Αντίστοιχα, η αλόγιστη εφαρμογή υπερβολικών δόσεων (σε σχέση με τις ενδεδειγμένες) ενέχει τον κίνδυνο επιβάρυνσης του περιβάλλοντος ενώ η πιθανότητα ανάπτυξης ανθεκτικότητας είναι και σε αυτή την περίπτωση αυξημένη. Με τέτοιους λανθασμένους χειρισμούς, επίσης, αποθαρρύνονται τα αρθρόποδα από το να προσεγγίσουν τις ψεκασμένες περιοχές με συνέπεια να μην εκτεθούν σε θανατηφόρο δόση.
Εναλλαγή Δραστικών Ουσιών: Η τακτική εναλλαγή των Δραστικών Ουσιών εφαρμόζεται για την αποφυγή ανάπτυξης ανθεκτικότητας.
Μέσα Προστασίας: Ο χειρισμός των βιοκτόνων γίνεται με τον κατάλληλο τρόπο και με τα κατάλληλα μέσα ατομικής προστασίας που φέρουν πάντα μαζί τους οι χειριστές.